W myśl prawa bilansowego występuje możliwość pojawienia się jednostek powiązanych oraz jednostek posiadających zaangażowanie w kapitale danego podmiotu. Ponadto określana jest również kwestia zagadnienia jednostki, która może być dominująca oraz powiązana. Jednostka dominująca to taka, która kontroluje zależną od niej inną jednostkę – jest to najczęściej spółka handlowa lub przedsiębiorstwo finansowe. Kontrola jednostki polega na kontrolowaniu i kierowaniu polityką operacyjną oraz finansową jednostki zależnej w taki sposób, aby osiągać korzyści ekonomiczne przez jednostkę dominującą. Powyższe zarządzenie może odbywać się przez predestynowaną do tego jednostkę dominującą bądź też wyznaczone do tego celu osoby i przebiegać w sposób określony zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy o rachunkowości między innymi poprzez uprawnienie do odwoływania lub powoływania większości członków zarządu bądź organu nadzorującego jednostki zależnej, poprzez posiadanie większości liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, czy też na podstawie umowy zawartej z tą jednostką zależną.
Jednostki powiązane w rozumieniu ustawy o rachunkowości
Ustawa o rachunkowości precyzuje zagadnienie jednostek powiązanych, które są dwoma lub większą ilością jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej – jednostkami będą wyżej opisana jednostka dominująca oraz jej jednostki zależne (tak zwany układ pionowy grupowy), jak i też jednostki zależne pomiędzy sobą (układ poziomy grupy). Powiązania pomiędzy poszczególnymi jednostkami mogą być zhierarchizowane w sposób kilku szczeblowy, natomiast warunkiem powiązania jest występowania prawa własności przez spółkę prawa handlowego, a nie przez jej właściciela, który jest osobą fizyczną lub podmiotem prawnym (stowarzyszenie, spółdzielnia). Ustawa o rachunkowości wskazuje, że za jednostki powiązane spółek prawa handlowego nie uważa się jednostki należące do tego samego właściciela, np. osoby fizycznej — mimo tego, że obie spółki mogą wzajemnie współpracować i prowadzić ze sobą interesy. Za jednostki powiązane nie uznaje się również spółek komunalnych oraz gminy, gdyż gmina nie tworzy grupy kapitałowej. Wyjaśniając zagadnienie jednostek powiązanych, można wyszczególnić poszczególne kategorie grup powiązań:
- jednostki dominujące lub zależne, które mają siedzibę poza granicami Polski;
- jednostki zależne, co do których występuje ograniczenie w sprawowaniu kontroli; zależne, wchodzące w skład grupy kapitałowej, której zarząd ma siedzibę poza granicami Polski;
- dominujące oraz zależne, wchodzące w skład grupy kapitałowej sporządzającej sprawozdanie finansowe zgodne z MSR oraz w skład tej grupy kapitałowej, która jest zwolniona z obowiązku sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Powiązania finansowe jednostek
Mówiąc o powiązaniu finansowym, wskazuje się sytuacje, w których dana jednostka ma jakiekolwiek udział w kapitale innej jednostki mający charakter trwałego powiązania — czyli takiego, w którym występuje nabycie lub zakup udziału w kapitale jednostki stowarzyszonej. Powiązanie nie nabywa charakteru trwałego w momencie, gdy następuje zbycie udziału w okresie nie dłuższym niż rok od dnia jego zakupu, nabycia lub pozyskania w innej formie. Jednostki posiadające trwałe zaangażowanie w kapitale podmiotu to inne niż jednostki zależne – trwale zaangażowany w kapitale jednostki stowarzyszonej jest tzw. znaczący inwestor. Natomiast trwale zaangażowany w kapitale innej jednostki to wspólnik jednostki współzależnej. Znaczącym inwestorem może być spółka handlowa lub przedsiębiorstwo państwowe, które poprzez swoje zaangażowanie w kapitał wywiera wpływ na daną jednostkę.
Jednostki powiązane a bilans
W załączniku nr 1 ustawy o rachunkowości występuje bilans dotyczący należności oraz zobowiązań długoterminowych, długoterminowych aktyw finansowych, a także zobowiązania krótkoterminowe. Załącznik nr 1 ustawy o rachunkowości precyzuje również konieczność prowadzenia rachunku przepływów pieniężnych, który będzie wyodrębniał dane dotyczące jednostek powiązanych i pozostałych w przepływach środków pieniężnych. Doprecyzowana jest również kwestia zagadnienia rachunku zysków i strat jednostek, które należy wyodrębnić w odniesieniu do następujących pozycji: przychody i koszty finansowe z tytułu odsetek; zysk i strata z tytułu rozchodu aktywów finansowych; koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów (wariant kalkulacyjny); przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (wariant kalkulacyjny) oraz przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi (wariant porównawczy). Przy rozliczeniu zysków i strat należy z większą szczegółowością wykazać przychody finansowe z tytułu dywidend i udziałów w zyskach.
Jeżeli potrzebują Państwo doradztwa finansowego, prawnego lub biznesowego w odniesieniu do jednostek powiązanych, serdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą na stronie!
